1915-1918 ortalarında Fransız parlamentosu, Osmanlı İmparatorluğu topraklarında yaşayan Süryani ve Keldanilere yönelik olduğunu belirttiği katliamların Fransa tarafından “soykırım” ilan edilmesi için yasal bir girişim başlattı. Fransız hükümeti şu an için girişimi desteklemiyor.
Girişim ilk olarak parlamentonun üst kanadı olan Senato’da gündeme geldi. Senato’nun çoğunluğunu oluşturan sağ görüşlü Cumhuriyetçiler (LR) partisinden 76 senatörün sunduğu “1915-1918 Döneminde Süryani ve Keldanilere Yapılan Soykırımın Tanınması” başlıklı karar taslağı genel kurulda görüşüldü. 8 Şubat’ta Türkiye’de yaşanan yıkıcı depreme rağmen oturumun ertelenmesine gerek görülmedi. Tasarı oturum sonunda 2’ye karşı 300 oyla kabul edildi.
Tasarıda, Fransız hükümeti “1915-1918 yılları arasında 250 binden fazla Süryani ve Keldani’nin Osmanlı yetkilileri tarafından kitlesel olarak yok edilmesini, sürgüne gönderilmesini ve kültürel miraslarının yok edilmesini soykırım olarak tanıyor”, “bu soykırımı açıkça kınıyor” ve Her yıl 24 Nisan’da Ermeni Soykırımı ve Ermeni Soykırımı.” Asuri-Keldani soykırımını anma günü ilan edilmesi için davet yapılır.
“Doğu Hıristiyanlara Fransa’nın Yükümlülüğü”
Karar taslağının mimarı olan LR Kümesi üyesi Marsilya senatörü Valérie Boyer, 1915-1918 döneminde Osmanlı İmparatorluğu topraklarında yaşayan “2,5 milyon Hristiyan’ın fiziksel, kültürel ve dini soykırıma kurban gittiğini” savundu. Boyer, Kanuni Sultan Süleyman ile Fransa Kralı I. François arasında imzalanan kapitülasyonlardan bu yana Fransa’nın “Doğulu Hıristiyanları koruma rolü üstlendiğini” ifade ederek, “Fransa bu tarihi ve manevi yükümlülüğe sadık kalmalıdır” dedi. Boyer konuşmasında, 1915-1918 döneminde Doğu Hristiyanlarının Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşadıklarıyla, günümüzde IŞİD’in Irak ve Suriye’deki eylemleri arasında paralellikler de kurdu.
Valérie Boyer, Nicolas Sarkozy’nin cumhurbaşkanlığı döneminde gündeme gelen ve “Ermeni soykırımını inkar edenlerin cezalandırılmasını” öngören yasal girişimlerin de öncülüğünü yaptı.
Fransız hükümeti ‘soykırım’ kararına karşı çıktı
Oturumda konuşan Dış Ticaret Bakanı Ollivier Becht, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve hükümetinin yasa tasarısını desteklemediği mesajını verdi. Tarihin tarihçilere bırakılması gerektiğini belirten Fransız Bakan, “Bir soykırımın tanınması için Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme ve uluslararası tüzüklerle oluşturulan uluslararası bir organ temelinde yasal bir karar verilmesi gerekir” dedi. mahkemeler.” 1915 olayları ile IŞİD kurbanları arasındaki paralelliğe de karşı çıkan Fransız Bakan, “1915’te kurbanların tamamı Hristiyandı. Ancak IŞİD kurbanlarının çoğu Müslüman” dedi.
Senato oturumundan önceki gün, Fransa Asur-Keldani Uyum Komitesi’nin yıllık yemeği Paris’te düzenlendi. Fransa hükümetini Enerji Bakanı Agnes Pannier-Runacher’in temsil ettiği yemeğe eski Cumhurbaşkanı François Hollande ile eski Başbakanlar François Fillon ve Bernard Cazeneuve de katıldı.
Ankara tepki gösterdi
Senato’da oy çokluğu ile kabul edilen ancak hukuken bağlayıcılığı bulunmayan karara Ankara’nın tepkisi gecikmedi. Konuyla ilgili olarak Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tanju Bilgiç’e, “Türkiye’nin kimseden tarih dersi almasına gerek yok. Hukuki ve tarihi hiçbir dayanağı olmayan bu dar görüşlü girişimin başka bir sonucu ve alınacak bir şeyi yoktur” dedi. Cidden, Fransız Senatosunun itibarsızlığını pekiştirmekten başka.Fransız Senatosu Başkalarına tarih dersi vereceğine kendi tarihine bakmalı.
Parlamentoya Gelmek
Senato’nun aldığı kararın ardından şimdi de Fransa Ulusal Meclisi’nde bir girişim gündeme getiriliyor. Meclis’teki girişimin arkasında LR üyesi milletvekilleri var. Ancak LR, Senato’da olduğu gibi Meclis’te çoğunluğa sahip değil. Bu nedenle LR, “Asur-Keldani soykırımı” tezine uygun bir karar taslağını ve kanun teklifini Meclis’e sundu. Karar taslağı, Senato’daki karar metni ile birebir aynı kelime ve tezleri içermektedir.
Tasarı iki unsurdan oluşuyor. Birinci noktada, “Fransa, Birinci Dünya Savaşı sırasında Asuri ve Keldanilere yönelik yapılan soykırımı açıkça tanımaktadır” ifadesi kullanılmaktadır. İkinci sayıda ise “Fransa her yıl 24 Nisan’da Birinci Dünya Savaşı’nda Asur soykırımı kurbanlarını anıyor” önerisi yer alıyor.
Karar taslağının ve kanun teklifinin Meclis Genel Kurulu gündemine ne zaman geleceği henüz belli değil. Senato’da olduğu gibi hükümetin de karara karşı çıkması bekleniyor. Karar taslağı kabul edilse bile son söz hükümet ve Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’da.
Tasarı için durum daha karmaşık. Teklif Meclis’ten geçerse Senato’ya gidecek. Kanun olabilmesi için burada da kabul edilmesi gerekiyor. Senato’nun da konuyu ilk gündeme getiren ve ilk kararı alan yasama organı olarak tasarıyı kabul edeceği tahmin ediliyor.
Yasalaşırsa Anayasa Konseyi’nden dönebilir.
Bu durumda TBMM’de oylanacak yasaya, Cumhurbaşkanı, Başbakan, yasama organı liderlerinden biri veya 60 milletvekili veya senatör tarafından “anayasaya aykırılık” iddiasıyla Anayasa Kurulu önünde itiraz edilebilir. Şubat 2012’de emsal bir senaryo yaşandı. Fransa parlamentosunda kabul edilen “Ermeni Soykırımı’nın inkârının cezalandırılmasına ilişkin kanun”, bir grup milletvekilinin itirazı üzerine Anayasa Konseyi tarafından, “ifade özgürlüğüne aykırı” olduğunu söyledi. Anayasa Konseyi’nin iptal kararı öncesi Paris-Ankara hattındaki siyasi ve diplomatik ilişkiler kırılma noktasına gelmişti.
